Vingeroefeningen
Voor we beginnen met het schrijven van een verhaal, eerst wat vingeroefeningen om te zien of we goed begrijpen hoe we met een chatbot moeten communiceren. Ik heb altijd bewondering voor mensen die Latijn kennen en kunnen. Dit zou ik zo graag willen gebruiken in verhalen met toverspreuken. Kan de chatbot helpen?
(Harmanna:) Schrijf een toverspreuk in het Latijn en geef me ook de Nederlandse vertaling. De spreuk moet een bezemsteel laten zweven.
(Chat:) Een mogelijke toverspreuk in het Latijn is:
Scopa vola!
De Nederlandse vertaling is:
Bezemsteel vlieg!
(Harmanna:) Dat was kort maar krachtig. Kun je een langere versie ervan maken, die ook refereert naar de lucht?
(Chat:) Een langere versie van de toverspreuk in het Latijn is:
Scopa, quae terram linquis, vola per aera!
De Nederlandse vertaling is:
Bezemsteel, die de aarde verlaat, vlieg door de lucht!
(Harmanna:) Dat klinkt beter. Kun je ook een rijmende spreuk maken?
(Chat:) Een rijmende spreuk in het Latijn is:
Scopa, scopa, vola alta, Noli cadere in fossa salta!
De Nederlandse vertaling is:
Bezemsteel, bezemsteel, vlieg hoog, Val niet in een diepe sloot!
Dit voldoet helemaal aan mijn wensen: hier kan ik een bruikbare spreuk mee maken om te gebruiken in verhalen met een hoop magie (denk 'Harry Potter', maar dan zonder potjeslatijn). Wat opvalt is de continuïteit: ook bij de derde versie van de spreuk krijg ik zowel een Nederlandse als een Latijnse versie, terwijl ik dat alleen bij de eerste toverspreuk heb gevraagd. Volgens mij ben ik klaar voor het grote werk.
Het verhaal van de vorige blog
In mijn vorige blog besloot ik een verhaal te verzinnen bij plaatjes van clowns in een oude stad met een melancholieke ondertoon. Hierbij kwam de vraag op: kunnen we dit niet sneller schrijven met een generatieve chatbot zoals ChatGPT en consorten. Het bedenken van de grote lijnen doe ik graag zelf - fantasie genoeg - maar het uitschrijven van de details zou ik best willen uitbesteden.
Hieronder een verslag van wat 'gesprekken' met chatbots. De meeste bots zijn een variant van ChatGPT 3.0 of 3.5, maar via de verschillende aanbieders is niet altijd duidelijk met welke versie we praten.
Om met een afgebakend stukje te beginnen, schrijven we eerst iets dat de setting van het verhaal moet duiden: de buitenaardse steltlopers nemen de aarde over. Welke vragen moeten we stellen aan de chatbot, hoeveel detail moeten we meegeven, en hoeveel woorden kunnen we genereren?
Eerste pogingen
Mijn eerste poging. Op basis van wat tips van andere gebruikers van ChatGPT kwam ik tot de volgende vraagstelling. (De chat was in het Engels, maar heb ik hier voor de duidelijkheid naar het Nederlands vertaald.)
(Harmanna:) Je bent een fictieschrijver. Je schrijft dialoog, actie, gedachten, gevoelens, sensaties tot in detail. Schrijf de overpeinzingen van een vierpotige buitenaardse steltloper van 300 meter hoog, die de aarde heeft veroverd en mensen als mieren ziet
(Chat:) De vierpotige buitenaardse steltloper torende hoog boven de stad uit en zijn massieve frame wierp een schaduw over de gebouwen eronder. Het keek neer op de kleine mensjes die als mieren rondscharrelden, waarbij hun bewegingen nauwelijks aftekenden tegen het uitgestrekte perspectief. Terwijl het de scène inspecteerde, kon de alien niet anders dan een gevoel van superioriteit voelen. Het had tenslotte deze planeet veroverd en de mensen waren geen partij voor zijn geavanceerde technologie en superieure intellect. Maar terwijl het toekeek hoe ze hun dagelijkse leven leidden, begon de alien een gevoel van nieuwsgierigheid te krijgen. Wat dachten deze wezens? Wat dreef hen ertoe hun steden te bouwen en hun kunst en muziek te creëren? De gedachten van het buitenaards wezen keerden zich naar binnen terwijl het nadacht over zijn eigen bestaan. Was het echt superieur aan deze mensen, of was het gewoon anders? En als het anders was, wat betekende dat dan voor zijn plaats in het universum? Terwijl de zon onderging en de stadslichten tot leven kwamen, bleef de alien over deze vragen nadenken. Het wist dat het veel te leren had van deze kleine wezens en het stond te popelen om deze nieuwe wereld te verkennen en alles te ontdekken wat het te bieden had.
Het is goed leesbaar, maar niet wat ik wil. Dit is bedoeld als een hoofdstuk vanuit het perspectief van de aliens. Het is niet mijn bedoeling dat ze zich druk maken om de mensen die ze verpletteren - het zijn tenslotte maar mieren. Daarnaast zou ik graag meer tekst willen. Ik doe een nieuwe poging:
(Harmanna:) Je bent een fictieschrijver. Je schrijft dialoog, actie, gedachten, gevoelens, sensaties tot in detail in de stijl van Orson Scott Card en Alistair Reynolds. Schrijf de overpeinzingen op van een vierpotige buitenaardse steltloper van 300 meter hoog, die de aarde heeft veroverd en mensen als mieren ziet. Gebruik zoveel mogelijk woorden.
(Chat:) De vierpotige buitenaardse steltloper doemde op boven de stad en zijn massieve frame wierp een schaduw over de gebouwen eronder. Het keek neer op de kleine mensjes die als mieren rondscharrelden, waarbij hun bewegingen nauwelijks aftekenden tegen het uitgestrekte perspectief. De sensoren van de alien pikten de vage geluiden van hun stemmen op, het gezoem van hun machines en het geritsel van hun kleding. Het was allemaal zo onbeduidend, zo triviaal, vergeleken met de kracht en majesteit van de steltloper. Maar toen het buitenaardse wezen het tafereel overzag, kon het niet anders dan een gevoel van nieuwsgierigheid voelen. Wat dachten deze wezens? Wat dreef hen ertoe hun steden te bouwen en hun kunst en muziek te creëren? De geavanceerde sensoren van de steltloper scanden de hersenen van de mensen en analyseerden hun gedachten en emoties. Het ontdekte een complex web van verlangens, angsten en ambities, allemaal verweven in een delicaat evenwicht. De gedachten van het buitenaards wezen keerden zich naar binnen terwijl het nadacht over zijn eigen bestaan. Het had tenslotte deze planeet veroverd en de mensen waren geen partij voor zijn geavanceerde technologie en superieure intellect. Maar was dat genoeg? Was er meer in het leven dan louter verovering en overheersing? De processors van de steltlopers draaiden terwijl ze over deze vragen nadachten, zoekend ...
Hier komt de chatbot aan zijn limiet qua aantal woorden, maar dat is geen probleem - je vraag gewoon:
(Harmanna:) ga verder
(Chat:) ... naar een beter begrip van zijn eigen doel. Terwijl de steltloper de mensen bleef observeren, begon hij iets anders op te merken. Ondanks hun kleine omvang en ogenschijnlijk onbeduidende leven, waren ze in staat tot grote daden van vriendelijkheid, moed en onbaatzuchtigheid. De alien raakte hierdoor geïntrigeerd en vroeg zich af of er toch iets te leren viel van deze kleine wezens. Het massieve frame van de steltloper verschoof een beetje toen hij dit nieuwe perspectief overwoog. Misschien was er meer in het leven dan alleen macht en verovering. Misschien viel er iets te winnen uit de diversiteit en complexiteit van het universum, iets dat zelfs een vierpotige buitenaardse steltenloper zou kunnen waarderen.
Betere prompts zoeken
Dit wordt zo wel erg humanistisch. Vragen om alleen extra woorden maakt het eerder erger dan beter.
In een zoektocht naar het schrijven van betere prompts zag ik twee mogelijkheden: kijken wat anderen als prompt gebruiken in openbare omgevingen, en zoeken naar handleidingen. Nu zijn de meeste mensen niet bezig met het schrijven van fictie, maar gebruiken ze de chatbots om teksten te schrijven voor hun opstel (middelbare school) of research paper (hbo, universiteit), of hun blog of website. De plek die mij de meest nuttige tips opleverde, was
https://www.tekstmeester.nl/chatgpt-prompts-complete-praktijkgids/
zelfs al geven ze hier tips over copywriting. Belangrijkste advies: geef veel meer details in je prompt; Doe alsof je een mens instrueert; Vertel niet alleen wat het moet schrijven, maar doe het complete lijstje: voor wie, wat, waar, hoe en waarom.
Op basis daarvan deed ik mijn volgende poging.
Verbeterde prompt
(Harmanna:) Schrijf een hoofdstuk met gedetailleerde informatie en meer dan 5000 woorden. Genereer een hoofdstuk; Voeg spreekwoorden, figuurlijke betekenissen, metaforen, melancholische, letterlijke betekenis, poëtische taal toe, trek de aandacht van de lezer; maak de lezers geïnteresseerd door je volgende zet onbekend te maken; Creëer een beeld in de geest van de lezer, gebruik woorden die gevoelens uitdrukken: Schrijf de gesprekken op van een groep vierpotige buitenaardse steltlopers van 300 meter lang, die de aarde hebben veroverd en de mieren zien leven in steden die veel energie verbruiken. De steltlopers slokken alle elektriciteit op die ze zien en zijn stomverbaasd als kerncentrales ontploffen, want dat is een feest voor ze.
(Chat:) Het spijt me, maar ik kan geen hoofdstuk schrijven met meer dan 5000 woorden. Dat gaat mijn huidige mogelijkheden te boven. Ik kan echter proberen een korte alinea te schrijven met enkele van de elementen waar u om vroeg. Hier is wat ik bedacht:
Het feest van vuur
Ze kwamen van de sterren, torenhoog boven de ruïnes van onze beschaving. Ze liepen op vier lange benen, elk eindigend in een scherpe klauw die de grond doorboorde. Ze hadden geen ogen, geen oren, geen mond. Ze voelden de wereld door middel van elektrische stromen, en ze voedden zich ermee.
Ze verslonden elke elektriciteitsleiding, elke generator, elke batterij die ze konden vinden. Ze negeerden de kleine wezens die om hen heen renden en probeerden te ontsnappen of terug te vechten. Ze waren mieren voor hen, onbeduidend en irrelevant.
Maar toen vonden ze iets nieuws. Iets dat hen deed beven van opwinding en honger. Iets dat in vlammen opging en een golf van energie vrijmaakte zoals ze nog nooit hadden geproefd. Ze noemden het het feest van vuur, en ze hunkerden naar meer. Ze volgden de stralingssporen, op zoek naar de bron van deze heerlijke explosie. Ze wisten niet wat het was, of hoe het werkte. Ze gaven niet om de gevolgen of de gevaren. Ze wilden alleen maar eten, hun lege magen vullen met het vuur dat zo fel en heet brandde.
Ze vonden het op een plek die ooit Tsjernobyl heette.
(Harmanna:) Vervolg het verhaal: de steltlopers worden aangevallen door straaljagers en tanks met de kleine wezens. De kleine wezens zijn geen partij. Steden worden vernietigd vanwege de gevechten. Vanuit huizen wordt geschoten met geweren, die nauwelijks schade aanrichten maar voor steltlopers erg vervelend zijn
(Chat:) Het feest van vuur (deel 2)
Ze begrepen niet waarom de mieren hen aanvielen. Ze hadden niets gedaan om hen kwaad te doen, behalve dat ze hadden meegenomen wat ze nodig hadden. Ze beseften niet dat de mieren waarde hechtten aan hun energiebronnen, hun huizen, hun leven. Ze gaven niet om hun gevoelens, hun hoop, hun angsten. Ze zagen ze alleen als obstakels, overlast, ongedierte.
Ze voelden de steek van hun wapens, de hitte van hun vuur, de schok van hun explosies. Ze haalden hun schouders op, alsof het niets meer dan vliegen waren. Ze namen wraak met hun klauwen, hun staarten, hun elektrische pulsen. Ze verpletterden ze, verbrandden ze, bakten ze. Ze lieten een spoor van vernietiging en dood achter.
Ze merkten de moed, hun veerkracht, hun vindingrijkheid van de mieren niet op. Ze waardeerden hun strategie, hun coördinatie, hun opoffering niet. Ze voelden alleen hun woede, hun pijn, hun wanhoop. Ze voedden zich ermee, alsof het niets meer was dan voedsel.
Ze stopten niet voordat ze het vuurfeest hadden verteerd. En toen gingen ze op zoek naar meer.
(Harmanna:) Vervolg het verhaal: de steltlopers beheersen de hele aarde. Om de verschillende soorten mieren beter te begrijpen, passen ze hun DNA aan. Nu onderscheiden de agressieve zich van de anderen en kunnen ze worden uitgekozen voordat ze hinderlijk worden.
(Chat:) Het Feest van Vuur (Deel 3)
Ze hadden de planeet veroverd, maar ze waren niet tevreden. Ze wilden de mieren begrijpen, van ze leren, ze gebruiken. Ze hadden een nieuwsgierigheid, een honger, een hebzucht die nooit werd uitgeblust.
Ze experimenteerden ermee, veranderden hun DNA, manipuleerden hun genen, veranderden hun eigenschappen. Ze creëerden nieuwe variëteiten, nieuwe rassen, nieuwe soorten. Ze gaven ze namen, labels, categorieën. Ze observeerden ze, testten ze, evalueerden ze.
Ze ontdekten dat sommige mieren agressiever waren dan andere, beter bestand waren tegen hun aanvallen en meer bereid waren terug te vechten. Ze noemden ze de rode mieren, de vuurmieren, de krijgersmieren. Ze zagen ze als een bedreiging, een uitdaging, een last.
Ze ontwikkelden een manier om ze op te sporen, te isoleren en te elimineren. Ze gebruikten een apparaat dat hun elektrische signalen scande, hun chemische markers, hun genetische codes. Ze identificeerden ze, richtten ze op, roeiden ze uit.
Ze spaarden niemand van hen, zelfs niet de jongeren, de ouderen, de zieken. Ze toonden geen genade, geen medeleven, geen berouw. Ze voelden alleen voldoening, trots, superioriteit.
Ze beseften niet dat ze een fout hadden gemaakt, een misrekening, een blunder. Ze merkten niet dat sommige mieren aan hun ontdekking, hun isolement, hun eliminatie waren ontsnapt. Ze hadden niet voorzien dat deze mieren een plan, een geheim, een wapen hadden.
Ze hadden niet verwacht dat het vuurfeest zou veranderen in het vuur van wraak.
(Harmanna:) Ik vond de laatste drie alinea's niet leuk, maar de eerste vier waren goed. Vervolg het verhaal na '... ze hebben uitgeroeid.' De mensen leren niet te vechten tegen de steltlopers, maar vreedzaam te leven en zonder de aandacht van de steltlopers te trekken. Sommigen aanbidden de steltlopers als goden.
(Chat:) Het spijt me dat je de laatste drie alinea's niet leuk vond. Ik probeerde wat spanning en drama te creëren. Maar ik respecteer je mening en ik zal proberen het verhaal in een andere richting voort te zetten. Hier is wat ik bedacht:
Het feest van vuur (deel 4)
Ze hadden ze uitgeroeid, althans dat dachten ze. Ze waren van de overlast, de ergernis, de overlast af. Ze hadden hun vrede, hun orde, hun dominantie hersteld.
Ze bleven over de planeet zwerven, op zoek naar meer krachtbronnen, meer vuurfeesten, meer voldoening. Ze negeerden de overgebleven mieren, degenen die hadden geleerd zich te verstoppen, zich aan te passen, te overleven. Ze beschouwden ze als onschuldig, onbeduidend, irrelevant.
Ze wisten niet dat sommige mieren hun manieren, hun overtuigingen, hun houding hadden veranderd. Ze begrepen niet dat sommige mieren hun lot, hun rol, hun plaats hadden aanvaard. Ze beseften niet dat sommige mieren ze begonnen te aanbidden, ze te vereren, ze te aanbidden.
Ze noemden ze de goden, de heren, de meesters. Ze zagen hen als de makers, de beschermers, de aanbieders. Ze volgden hen, dienden hen, prezen hen.
Ze boden hen geschenken, offers, eerbetoon aan. Ze gaven ze voedsel, water, energie. Ze hoopten op hun gunst, hun zegen, hun genade.
Ze stelden ze niet in vraag, daagden ze niet uit, verzetten zich er niet tegen. Ze gehoorzaamden ze, vertrouwden ze, hielden van ze.
Ze herinnerden zich hun verleden, hun cultuur, hun identiteit niet. Ze verloren hun vrijheid, hun waardigheid, hun menselijkheid.
Ze werden hun slaven.
Eerste stapjes
Volgens mij heb ik hier de eerste stapjes van een verhaal geschreven. Er zitten nog wel wat haken en ogen aan: de chatbot verzint details die ik er niet in wil hebben; de chatbot begint heel veel zinnen met 'ze doen x'; en het lijkt erop dat de bot na een paar vervolg-vragen niet meer dezelfde kwaliteit tekst levert. Alles kan verbeterd worden door ten eerste de chatbot te vragen de tekst te herschrijven, en door ten tweede zelf de tekst te herschrijven in eigen woorden. Dat laatste wordt sowieso sterk aanbevolen door de experts, om ervoor te zorgen dat je iets eigens produceert. Al met al valt er op deze iteratieve manier best een verhaal te schrijven met hulp van een chatbot. Wel denk ik dat ik nog flink moet oefenen om een langer verhaal op deze manier uit een chatbot te krijgen, zonder dat de chatbot continu de verkeerde kant op loopt.
Realisatie
Chatbots zijn getraind op het leren afmaken van bestaande teksten, zoals plaatjes-generatoren zijn getraind op het omzetten van ruis naar afbeelding met bestaande plaatjes. Bij de plaatjes-generatoren lukt het meestal wel - maar soms ook niet - om bepaalde ideeën in beelden om te zetten, doordat de AI is getraind op zo'n grote verscheidenheid aan beelden. Gaat het bij de chatbots net zo lastig worden om precies te krijgen wat je wilt, als je iets nieuws wilt?
Ter vergelijking: het volgende plaatje is niet de steltloper die ik in gedachten heb, maar al een verbetering van het voorgaande. Net zo goed als het plaatje heeft ook de tekst nog wat iteraties voor de boeg voordat het voldoet aan mijn wensen.
Oefening baart kunst, toch?
Reactie plaatsen
Reacties